top of page
Search
deathformation

Death, Memory and National Identity. The case of Rosa Luxemburg and Karl Liebknecht memorial.

Mies van der Rohe designed the Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg monument (image 1) in Berlin in 1926. This monument is considered emblematic in the search and strengthening of Germany's national identity, since it was built by order of the country's Communist Party in honor of fallen fighters, during the Spartacist uprising in 1919. The mentioned victims were executed in front of a brick wall, so Mies designs a corresponding wall, thus constructing in the viewer's mind the image of the act that was carried out. History is clear and recorded and the arc hitect wishes to present the harsh truth of the facts and praise the achievements of the country party. Mies' clear references to objective facts are also characteristic of the plans for the monument, where Mies included an inscription of Rosa Luxemburg's last words "Ich bin, ich war, ich werde sein" (I was,I am and will am). In 1933 the Nazis destroyed the Mies monument.

Image 1:Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg Memorial, Berlin 1926


Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg is a pioneering monument as it was meant to convey a certain raw honesty. For this reason it differs from the mo numents of the past which are famous for their aesthetics. This monument does not look forward to beauty and through its brutalism leaves no room for beautifications and tragedies in memory. Specifically, it is not treated as a building with excellent aesthetics but as a monument with a symbolic character and with the sole purpose of strengthening the collective memory and identity of the country. This is also betrayed by the shape of the monument which is a simple square shape that gives clarity and honesty. It is considered a modern monument which is a field of controversy as to whether it contributes to the evolutionary rates of development of the city and the modernization of society. Furthermore, this work innovates after being used to present political ideologies in the public space and then demolished to combat those ideologies; it finds its place in the search for a new monumentality that tries to project the past to support the future.


As already mentioned, the central idea of ​​the Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg monument is the design of the brick wall in front of which the mentioned victims were executed so that society can structure the execution scene in its mind and engrave it in its memory. The monument was built with raw materials and mainly with bricks held together with stee l and concrete grouts. These materials were used for the tangible representation of the execution wall of the victims which was made of bricks that had been worn away by time and gunfire. Thus, through symbolism and materials, Mies van der Rohe achieves his goal and expresses the central idea of ​​monumental construction in the synthetic structure. Architecture historians began to look at history with a contemporary view, looking to the past for inspiration and confirmation for the architecture of their time. A new reading of the past is proposed that deeply connects the history and practice of architecture. More specifically, this monumental construction is linked to the theories of collective memory and the strengthening of the country's national identity. These theories appeared immediately after the end of the first world war and attracted the interest of many architects of the 20th century. Also, all this is connected to a theory of place, which is not a synthesis of collective memory, in order to form a comprehensive view of the relationship between man and environment, but it also shows that the history of modern architecture is directed towards one goal: the recovery of the place. The concept of place unites modern architecture with the past and there is a new demand for continuity. Moreover, it is not so much in line with the theories of the time about monuments because it is a pioneering work, which does not highlight the aesthetics but the brutality of the event it commemorates.



Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg does not show much relation to the theories formulated by Mies van der Rohe during the 20th century but is more connected to his philosophy. More than any other modernist, Mies van der Rohe used philosophy as a basis for his work. He thus created an influential architectural style of the twentieth century, characterized by extreme clarity and simplicity. His buildings exude the purity and clarity of the simple geometric structure, where the tension is created through the strictness of the contours and the careful proportion of the individual elements. "Less is more" is his other imperative, which also appears in this monument , and which led to the supreme rationality and cold beauty of his creations, which are realized thanks to the perfection of technology, of which the architect proves to be a genius connoisseur and user while his passion for detail becomes evident in this monument.



Modernism's heyday ran parallel to two major tragic wars and perhaps humanity's greatest trauma: the Holocaust. The atrocity of human insanity leaves behind fragmented societies and destroyed economies. The following decades of the 1950s and 1960s are charged with the memories of first and second generations of survivors and as expected memorials to World War II and the Holocaust begin to be built across Europe and America. Aldo Rossi, influenced by the Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg monument, designs in the 1960s two World War 2 themed monuments, one of which was built. First is the Resistance Monument in Cuneo (image 2) designed in 1962 in honor of the fighters against the German invasion of Italy. Rossi's proposal is a cube, which is intersected by a pyramid-shaped staircase. Ascending the staircase the visitor would enter an inner platform. Opposite him would be a linear notch in the wall from which he would have a view of the Italo-German battlefield. The monument, however, was never realized. Rossi's second monument is the Monument to the Fighters of the Second World War in Segrate, Italy (image 3) which was designed and finally built in 1965. Rossi again uses geometric elements in the design, the parallelogram, the cone and the cylinder, as well as the ladder element. The visitor again follows a linear staircase to be taken to the interior of the monument. These two monuments were designed with the clarity of the simple geometric structure and the careful proportion of their elements. This lends Rossi's influence from Mies van der Rohe to the design of these monuments.



Image 2: Resistance Monument in Cuneo, Aldo Rossi, 1926

Image 3: Monument to World War II fighters, Aldo Rossi, Italy 1965


Greek text:


Θάνατος, Μνήμη και εθνική ταυτότητα. Η περίπτσωση του μνημείου Rosa Luxemburg and Karl Liebknecht memorial.

O Mies van der Rohe σχεδίασε το μνημείο Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg ( εικόνα 1) στο Βερολίνο το 1926. Το μνημείο αυτό θεωρείται ως εμβληματικό στην αναζήτηση και την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας της Γερμανίας, αφού χτίστηκε με εντολή του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας προς τιμήν των πεσόντων αγωνιστών, κατά την εξέγερση των Σπαρτακιστών το 1919. Τα μνημονεθέντα θύματα εκτελέστηκαν μπροστά από ένα τούβλινο τοίχο, έτσι ο Mies σχεδιάζει έναν αντίστοιχο τοίχο, δομώντας με αυτό τον τρόπο στο μυαλό του θεατή την εικόνα της πράξης που συντελέστηκε. Η Ιστορία είναι σαφής και καταγεγραμμένη και ο αρχιτέκτονας επιθυμεί να παρουσιάσει τη σκληρή αλήθεια των γεγονότων και να υμνήσει τα κατορθώματα του κόμματος της χώρας. Οι ξεκάθαρες αναφορές του Mies προς τα αντικειμενικά γεγονότα, φαίνονται χαρακτηριστικά και στα σχέδια για το μνημείο, όπου ο Mies είχε συμπεριλάβει και μια επιγραφή των τελευταίων λέξεων της Rosa Luxemburg «Ich bin, ich war, ich werde sein» (ήμουν, είμαι και θα είμαι). Το 1933 οι ναζιστές κατέστρεψαν τελικά το μνημείο του Mies[1].

To Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg είναι ένα πρωτοποριακό μνημείο αφού ήταν γραφτό να μεταφέρει μια ορισμένη ωμή ειλικρίνεια. Για το λόγο αυτό διαφέρει με τα μνημεία του παρελθόντος τα οποία φημίζονται για την αισθητική τους. Το μνημείο αυτό δεν προσβλέπει στην ομορφιά και μέσω του μπρουταλισμού του δεν αφήνει περιθώριο για ωραιοποιήσεις και τραγικότητες στη μνήμη. Συγκεκριμένα, δεν αντιμετωπίζεται ως ένα κτήριο με εξαίρετη αισθητική αλλά ως ένα μνημείο με συμβολικό χαρακτήρα και με μοναδικό σκοπό ενίσχυση της συλλογικής μνήμης και της ταυτότητας της χώρας. Αυτό προδίδεται και από το σχήμα του μνημείου το οποίο είναι ένα απλό τετράγωνο σχήμα που προσδίδει σαφήνεια και ειλικρίνεια. Θεωρείται ένα μοντέρνο μνημείο που αποτελεί πεδίο διαμάχης για το κατά πόσο συντελεί στους εξελικτικούς ρυθμούς ανάπτυξης της πόλης και στον εκμοντερνισμό της κοινωνίας. Ακόμη, το έργο αυτό καινοτομεί αφού χρησιμοποιήθηκε για την παρουσία πολιτικών ιδεολογιών στο δημόσιο χώρο και μετά κατεδαφίστηκε για την καταπολέμηση των ιδεολογιών αυτών· βρίσκει τη θέση του στην αναζήτηση μιας νέας μνημειακότητας που προσπαθεί να προβάλλει το παρελθόν για να στηρίξει το μέλλον.

Οπώς ήδη αναφέρθηκε η κεντρική ιδέα του μνημείου KarlLiebknceht & Rosa Luxembourg είναι η σχεδίαση του τούβλινου τοίχου μπροστά στον οποίο εκτελέστηκαν τα μνημονεθέντα θύματα ώστε η κοινωνία να δομήσει στο μυαλό της την σκηνή της εκτέλεσης και να την χαράξει στην μνήμη της. Το μνημείο κατασκευάστηκε με ανεπεξέργαστα υλικά και κυρίως με τούβλα τα οποία συγκρατούνται μεταξύ τους με ενέματα χάλυβα και σκυροδέματος. Τα υλικά αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την απτή αναπαράσταση του τοίχου εκτέλεσης των θυμάτων ν ο οποίος ήταν κατασκευασμένος από τούβλα που τα είχαν φθείρει ο χρόνος και οι πυροβολισμοί. Έτσι, μέσω των του συμβολισμού και των υλικών, ο Μies van der Rohe, επιτυγχάνει τον στόχο του και εκφράζει την κεντρική ιδέα της μνημειακής κατασκευής στην συνθετική δομή.

Οι ιστορικοί της αρχιτεκτονικής άρχισαν να βλέπουν την ιστορία με σύγχρονα μάτια , που αναζητούν στο παρελθόν στοιχεία έμπνευσης και επιβεβαίωσης για την αρχιτεκτονική του καιρού τους. Προτείνεται μια νέα ανάγνωση του παρελθόντος που να συνδέει σε βάθος την ιστορία και την πρακτική της αρχιτεκτονικής[2]. Πιο συγκεκριμένα αυτή η μνημειακή κατασκευή συνδέεται με τις θεωρίες της συλλογικής μνήμης αλλά και της ενίσχυσης της εθνικής ταυτότητας της χώρας. Αυτές οι θεωρίες εμφανίστηκαν αμέσως μετά το πέρας του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και κίνησαν το ενδιαφέρον πολλών αρχιτεκτόνων του 20ου αιώνα. Επίσης όλα αυτά συνδέονται με μια θεωρία του τόπου, που δεν αποτελεί μια σύνθεση της συλλογικής μνήμης, ώστε να διαμορφωθεί μια ολοκληρωμένη άποψη για τη σχέση μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος, αλλά δείχνει επίσης, ότι η ιστορία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής κατευθύνεται προς ένα στόχο : την ανάκτηση του τόπου. Η έννοια του τόπου ενώνει την μοντέρνα αρχιτεκτονική με το παρελθόν και υπάρχει ένα νέο αίτημα συνέχειας. Επιπλέον δεν συμβαδίζει τόσο με τις θεωρίες της εποχής για τα μνημεία διότι είναι ένα πρωτοποριακό έργο, το οποίο δεν προβάλλει την αισθητική αλλά την ωμότητα του γεγονότος που μνημονεύει[3].

To KarlLiebknceht & Rosa Luxembourg δεν εμφανίζει μεγάλη σχέση με τις θεωρίες που διατύπωσε ο Miesvan der Rohe κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα αλλά συνδέεται περισσότερο με την φιλοσοφία του. Περισσότερο από κάθε άλλο μοντερνιστή, ο Mies van der Rohe, χρησιμοποίησε την φιλοσοφία ως βάση για την εργασία του. Δημιούργησε έτσι ένα επιδρών αρχιτεκτονικό ύφος του εικοστού αιώνα, που το χαρακτήριζε ακραία σαφήνεια και απλότητα. Τα κτίρια του αποπνέουν την καθαρότητα και την σαφήνεια της απλής γεωμετρικής δομής, όπου η ένταση δημιουργείται μέσα από την αυστηρότητα των περιγραμμάτων και την προσεγμένη αναλογία των επιμέρους στοιχείων. Το “Less is more” είναι η άλλη προστακτική του, που εμφανίζεται και στο μνημείο αυτό, και που οδήγησε στον υπέρτατο ορθολογισμό και στην ψυχρή ομορφιά των δημιουργημάτων του, που πραγματοποιούνται χάρη στην τελειοποίηση της τεχνολογίας, της οποίας ο αρχιτέκτονας, αποδεικνύεται μεγαλοφυής γνώστης και χρήστης ενώ το πάθος του για την λεπτομέρεια γίνεται εμφανές στο μνημείο αυτό[4].

Η περίοδος άνθησης του Μοντερνισμού κινήθηκε παράλληλα με δύο μεγάλους τραγικούς πολέμους και το μεγαλύτερο ίσως τραύμα της ανθρωπότητας: το Ολοκαύτωμα. Η φρικαλαιότητα της ανθρώπινης παράνοιας, αφήνει πίσω της διαμελισμένες κοινωνίες και κατεστραμμένες οικονομίες. Οι δεκαετίες ‘50 και ’60 που ακολουθούν είναι φορτισμένες με μνήμες πρώτης και δεύτερης γενιάς όσων επιβίωσαν και όπως είναι αναμενόμενο τα μνημεία για τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα αρχίζουν να οικοδομούνται σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική.


Ο Aldo Rossi, επηρεασμένος από το μνημείο Karl Liebknceht & Rosa Luxembourg, σχεδιάζει τη δεκαετία του 1960 δύο μνημεία με θέμα τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο εκ τον οποίων το ένα κατασκευάστηκε. Πρώτο είναι το Μνημείο Αντιστάσεως στο Cuneo ( εικόνα 2 ) που σχεδιάζεται το 1962 προς τιμήν των αγωνιστών κατά της γερμανικής εισβολής στην Ιταλία. Η πρόταση του Rossi αποτελεί ένα κύβο, ο οποίος τέμνεται από μια σκάλα σε σχήμα πυραμίδας. Ανεβαίνοντας ο επισκέπτες τη σκάλα θα εισερχόταν σε μια εσωτερική πλατφόρμα. Απέναντί του θα συναντούσε μια γραμμική εγκοπή στον τοίχο από όπου θα αντίκρυζε τη θέα του πεδίου της μάχης Ιταλών-Γερμανών. Το μνημείο ωστόσο δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Το δεύτερο μνημείο του Rossi είναι το Μνημείο των Αγωνιστών του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου στο Segrate της Ιταλίας ( εικόνα 3 ) που σχεδιάστηκε και εν τέλει κατασκευάστηκε το 1965. O Rossi χρησιμοποιεί και πάλι γεωμετρικά στοιχεία στο σχεδιασμό, το παραλληλόγραμμο, τον κώνο και τον κύλινδρο , καθώς και το στοιχείο της σκάλας. Ο επισκέπτης ακολουθεί και πάλι μια γραμμική σκάλα για να οδηγηθεί στον εσωτερικό χώρο του μνημείου. Τα δύο αυτά μνημεία ήταν σχεδιασμένα με την σαφήνεια της απλής γεωμετρικής δομής και με την προσεγμένη αναλογία των στοιχείων τους. Αυτό προσδίδει την επιρροή του Rossi από τον Mies van der Rohe στον σχεδιασμό αυτών των μνημείων.
[1] https://www.rosalux.de/english/foundation/rosa-luxemburg.html [2] Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ιστοριογραφία της μοντέρνας Αρχιτεκτονικής, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2002 [3] Christian Norberg – Schulz, Genius Loci – Towards a phenomenology of Architecture, Rizzoli International Publications, 1980 [4] Kenneth Frampton, Modern Architecture – A critical history, Thames and Hudson Ltd, London, 1980
25 views0 comments

Comments


bottom of page